کد مطلب:20521 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

فردي در خانواده اي پرورش مي يابد كه آلوده به انواع گناهان است، مانند فحاشي، غيبت و غيره و امكان مهاجرت براي او نيست. آيا او قادر خواهد بود ايمان خود را حفظ كند؟ آيا خدا به او كمكي نخواهد كرد؟

هر چند بعضي از جامعه شناسان در نقش محيط مبالغه كرده و افرادي چون ابن خلدون و جان لاك آدمي را اسير محيط و فرهنگ دانسته اند،(1) اما با درنگي كوتاه مي توان به نادرست بودن آن نظريه پي برد، زيرا شخصيت هاي بزرگي را مي شناسيم كه نه تنها تحت تأثير محيط خود قرار نگرفته، بلكه عليه فرهنگ غلط آن شويده و در جهت تغيير و تحوّل آن كوشا بوده اند، مانند آسيه زن فرعون كه با وجود اين كه همسري داشت كه ادعاي خدايي مي كرد، ايمانش را حفظ كرد و در اين راه جان باخت.

البته نمي توان تأثير محيط فاسد يا پاك را در انسان به طور كلي ناديده گرفت، ولي هرگز محيط و عوامل ديگر علت كامل به حساب نمي آيد. محيط جاي ارادة انسان را نمي گيرد و اختيار را از او سلب نمي كند.

جوانان در صرد اسلام با گرايش به اسلام، همه جا در محيط خانواده و اجتماع، مخالفت خود را با عقايد و افكار باطل مردم به روشني اظهار مي كردند و محيط آلوده و شرك آميز نتوانست آنان را منحرف سازد. يكي از آن جوانان سعدبن مالك است كه در 17 سالگي به آيين پيامبر گرديد و در شرايط مشكل پيش از هجرت، مراتب وفاداري خود را به اسلام ابراز كرد. او در برابر بدگويي مشركان و اهانت آنان واكنش نشان داد و با استخوان فك شتر، سر يكي از آنان را شكست! سعد مي گويد: روزي مادرم به من گفت: اين چه ديني است كه پذيرفته اي؟ يا بايد از آن دست برداري يا من آن قدر از خوردن و آشاميدن خودداري مي كنم تا بميرم! سعد كه به مادرش علاقة زيادي داشت، با كمال مهرباني به وي گفت: من از دينم دست نمي كشم و از شما درخواست مي كنم از خوردن و آشامدين خودداري نكني! مادر به گفتة فرزند اعتنا نكرد. يك شبانه روز غذا نخورد و فرداي آن روز سخت ضعيف و ناتوان شد. مادر تصور كرد كه اگر او را با حال ضعف ببيند، از دين خود دست مي كشد اما روز دوم سعد به مادرش گفت: به خدا قسم! اگر هزار جان در تن داشته باشي و يك يك از بدنت خارج شود، از دينم دست بر نمي دارم! وقتي مادر از تصميم فرزندش آگاه شد، اعتصاب غذاي خود را شكست و غذا خورد.(2)

البته براي فرزندي كه از شرايط مساعد خانواده برخوردار نيست، حفظ ايمان و تقوا و خويشتن داري به مراتب مشكل تر است، ولي قطعاً مزد و اجر معنوي او نيز به مراتب بيش تر خواهد بود، زيرا پيامبر(ص) فرمود: أفضل الاعمال احمزها؛ بهترين عمل مشكل ترين آن ها است.(3)

در اين اوضاع، هدايت الهي شامل حال فرد خواهد شد، زيرا قرآن مجيد مي فرمايد: كساني كه در راه ما تلاش مي كنند، ما راه هاي خود را به آنان نشان مي دهيم.(4)

در جاي ديگر مي فرمايد: ان تنصرالله ينصركم و يثبت اقدامكم؛ اگر خدا را ياري كنيد، خداوند نيز شما را ياري خواهد كرد.

مهم آن است كه در اين راه اخلاص داشته و ثابت قدم باشيد. قطعاً امدادهاي غيبي را با تمام وجود حسن خاهيد كرد. قبولي عبادات و توسّلات و اعمال نيك شما با كردار ناشايست ديگران گره نخورده است. هر كس مسئول كار خود مي باشد. در موارد مختلف قرآن مجيد بر اين نكته تأكيد كرده كه خداوند اجر نيكوكاران را ضايع نمي كند و وعدة الهي تخلف بردارد نيست!

پي نوشت ها:

1. دكتر علي فايضي، مباني تربيت و اخلاق اسلامي، ص 123.

2. محمد تقي فلسفي، جوان، ج 2، ص 138.

3. بحارالانوار، ج 82، ص 332.

4. عنكبوت (29) آية 69.